مقالات مشاوره و راهنمایی

^{تاریخچه پیداش ایدز}

^{اولین بار در سال 1959میلادی در پلاسمای خون یک مرد از کشور کنگو ویروسی نا شناخته مشاهده شد؛ ولی هیچگاه کسی فکر نمی کرد که این ویروس تا این اندازه خطرناک باشد.این تازه شروع ماجرا بود بنا به گزارش پزشکان آمریکایی در سال 1981 هشت مورد وخیم از ابتلا به این بیماری«کاپوسی سارکوما» یکی از انواع سرطان که معمولاً در بین افراد سالمند شایع است، در میان مردان همجنس گرای نیویورک گزارش شد و در سال 1982،این بیماری را ایدز نامیدند.}

^{پس از این واقعه،جنجالها و هیاهوی فراوانیدر سطح جهان در مورد علت بروز بیماری و نحوه انتقال آن آغاز شد؛ اما درست دو سال بعد یعنی 1984 «رابرت گالو» رئیس یک گروه محقق آمریکایی اعلام کرد عمل بیماری ایدز را کشف کرده است؛ لیکن ادعای «رابرت گالو» با اعتراض شدید «لوک مونتییر» پزشک و محقق فرانسوی روبرو شد؛ چرا که او مدعی بود ماهها قبل این ویروس را شناسائی کرده است. تحقیقات نشان می داد که ایدز طی یک قرن گذشته در جنگلهای غرب آفریقا ظهور کرده است؛اما در سال 1999 نشریه «نیچر» در شماره ماه فوریه خود یک نظریه علمی را منتشر کرد که ورد حمایت گسترده کارشناسان این رشته قرار گرفت.بر اساس این نظریه ویروس عامل ایدز از طریق یکی از زیر گروههای شامپانزده در آفریقا به انسان سرایت کرده است.}

^{به اعتقاد دانشمندان احتمال دارد که انسان اولین بار در نیمه نخست قرن گذشته در نتیجه شکار و خوردن گوشت شامپانزده (که این عمل در آفریقا هنوز رایج است) به این ویروس آلوده شده است. «ادوارد هوپر» خبرنگار انگلیسی در کتاب خود با عنوان «رود» چاپ شده نظریه جدیدی ارائه داد.او بر این باور بود که:واکسن فلج اطفال ساخته شده در دهه 1950 در آفریقا،حاوی ویروس ایدز بوده زیرا در آفریقا برای تولید نخستین نمونه های واکسن فلج اطفال 400 شامپانزده را شکار کردند.هوپر معتقد است:برخی از دانشمندان برای تولید واکسن از شامپانزده آلوده به SIV استفاده کردند، و در آن سالها واکسنهای خوراکی فلج اطفال حداقل به یک میلیون نفر در کنگو و به ساکنان رواندا خورانده شد و پس از یک جهش ژنتیکی به HIV تبدیل شده است.با این توصیفات ، پرفسور «کلو دیو باسیلیکو» در آزمایشگاهای خود هیچگونه اثری از DNA شامپانزده SIV یا HIV در این واکسنها پیدا نکرد؛اما «ادوارد هوپر» دست بردار نبود و همواره می گفت: حقیقت این است که این مساله را کتمان می کنند و این استتار و پنهان کاری عمل کسانی است که واکسن را تولید کرده اند.}

^{از جمله نظریات دیگر در مورد ظهور ناگهانی ایدز این است که: تخریب و نابودی جنگلها باعث تماس بیشتر میمون و گونه های مختلف این حیوان با انسان شده و در نتیجه این بیماری در آفریقا بروز کرد.}

^{ایدز چیست؟}

^{ایدز بیماری اکتسابی ناشی از خراب شدن سیستم دفاعی بدن می باشد.که ویروس مبتلا کننده آن بنام HIV مشهور می باشد، HIVباعث اختلال کامل دستگاههای دفاعی بدن در برابر بیماریها می شود.در این بیماری وقتی میکروبی وارد بدن می شود،بدن هیچگونه دفاع و مقابله ای از خود نشان نمی دهد و در اثر ساده ترین و کوچکترین عفونتها از پا در می آید.عفونتها و میکروبهایی که در زمان سلامت جسم به راحتی توسط خون بدن، بدون هیچ دارو و وسایل کمکی سرکوب می شود،در این بیماری به سادگی بر بدن غلبه می کند؛چرا که با از کار افتادن سیستم دفاعی بدن انسان در معرض ابتلا به انواع و اقسام بیماری ها ، تومرهای سرطانی و عفونتهای مهلک قرار می گیرد.}

^{در حال حاظر در تمام کشورهای دنیا حدود 68 میلیون بیمار مبتلا به ایدز وجود دارد، که اگر به زودی راهی برای درمان آنها پیدا نشود، همه آنان به کام مرگ گرفتار می شوند.}

^{ایدز، سرماخوردگی ساده تا مرگ}

^{اگر فرد بالغی دو علامت اصلی بیماری ایدز همراه با یکی از نشانه های فرعی داشته باشد، به شرطی که برای نقص سیستم ایمنی بدنش علت مشخصی مانند سوء تغذیه شدید و سایر علل شناخته شده، وجود نداشته باشد، مبتلا به ایدز است.}

^{علائم اصلی این بیماری شامل کاهش وزن بیشتر از ده درصد و اسهال مزمون بیشتر از یک ماه است.نشانه های فرعی آن سرفه پایدار به مدت بیش از یک ماه و عفونت پوستی همراه با خارش و تبخال های زونایی است.مجموعه این علائم، در نتیجه نقص سیستم ایمنی بدن انسان و رشد عفونتهای فرصت طلب  ایجاد می شود.}

^{دکتر «شیرین افهمی»، متخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، چگونگی استقرار  بیماری ایدز در بدن انسان را شرح می دهد. به گفته وی، سه تا شش هفته پس از ورود ویروس به بدن علائم سرماخوردگی معمولی به صورت تب، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات، سر درد، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی، کاهش وزن، تهو و استفراغ، اسهال و گاه ضایعات پوستی بروز می کند. این دوره بدون درمان پس از گذشت یک تا سه هفته خود به خود بهبود پیدا می کند. خطرناک ترین مرحله بیماری دوره بدون علامت HIV است.ویروس هشت تا ده سال بدون ایجاد هیچ علامت بالینی مشخصی در بدن شخص باقی می ماند.شخص به ظاهر سالم، در این دوره بیماری را به سایرین منتقل می کند.بسیاری از افراد آلوده به ویروس HIV ، بدون اطلاع از آلودگی خود در دوره بدون علامت، تعداد زیادی از افراد را آلوده می کنند.در این مرحله، تشخیص تنها از طریق بررسی های آزمایشگاهی انجام می شود.}

^{در مرحله آخر، بیماری ایدز با عوارضی مانند: اسهال بیش از یک ماه، تب طولانی، کاهش وزن بیش از ده درصد، تعریق شبانه، خستگی و بی حالی، بزرگی غدد لنفاوی و عوارض عصبی چهره اصلی خود را نشان می دهد.در مرحله نهایی، این ویروس مرگبار به تماشای قربانی خود می نشیندو فردی که دچار ضعف سیستم ایمنی شده با یک عفونت ساده می میرد.عوامل متعددی باعث تسریع بروز مرحله فعال بیماری ایدز می شود؛ از جمله، برخی عفونتهای میکروبی و ویروسی، تغذیه بد، استفاده از مواد مخدر و الکل، و استرس زیاد.}

^{راه های انتقال، در هاله ای از ابهام و شرم}

^{راه های انتقال ویروس HIV در چهار گروه اصلی تقسیم می شوند:}

^{1- تماس جنسی مشکوک: همه افراد، مرد و زن، پیر و جوان، ثروتمند و فقیر، بر اثر تماس جنسی با فرد آلوده به ویروس HIV ممکن است آلوده شوند.این روش انتقال ویروس 80 درصد از موارد آلودگی در ساسر دنیا را به خود اختصاص داده است. نکته مهم آنکه ابتلا به سایر عفونت های دستگاه تناسلی، به ویژه زخم هایی در این نواحی، خطر انتقال ویروس HIV در هر بار تماس جنسی را با ضریبی معادل ده تا صد برابر افزایش می دهد.}

^{2- مادر آلوده: مادران آلوده به ویروس HIV در صورت باردار شدن از طریق خون ویروس را به کودکان خود منتقل می کنند. مادرانی که بعد از زایمان به ویروس ایدز آلوده می شوند نیز با احتمال 30 درصد، از طریق شیر دهی ویروس را به کودک خود انتقال می دهند.در حدود 8 درصد از موارد انتقال ویروس HIV در سراسر جهان از طریق مادر آلوده به کودک است.}

^{3- خون و فرآورده های خونی آلوده: در حدود چهار درصد از حاملان ویروس در جهان، به علت دریافت خون یا فرآورده های خونی آلوده به این ویروس، مبتلا شده اند. البته هم اکنون با کنترل دقیق نمونه های خون،انتقال از این روش به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.}

^{4- استفاده مشترک از لوازم تیز و برنده: وسایلی که در سطح بدن خراش یا سوراخ ایجاد می کنند، از قبیل ابزار حجامت و خالکوبی و ختنه و طب سوزنی و تیغ آرایشگاهی، مسواک، وسایل سوراخ کردن گوش، تجهیزات دندانپزشکی، سرنگ و سرسوزن، ماشین اصلاح و اپی لیدی، اگر بدون ضدعفونی کامل بطور مشترک استفاده شوند، ممکن است ویروس HIV را منتقل کنند.طبق آمارهای جهانی 12 درصد از موارد انتقال ویروس HIV از این طریق است.هر وسیله ای که به خون فرد آغشته شود، در صورت تماس با زخم و مایعات بدن فرد دیگر، ممکن است آلوده کننده باشد.}

^{مراحل بیماری ایدز}

^{الف)ابتلا: این ویروس بعد از انجام یک رفتار پر خطر(تماس جنسی با افراد آلوده،استفاده از سرنگ مشترک،...) وارد بدن می شود،ولی طی 4 یا 6 هفته اول ابتلا به این ویروس،تشخصی این ویروس در خون از طریق آزمایشگاهای معمولی قابل شناسایی نیست. بنابراین زمانی که این مدت سپری شد با آزمایش می توان به موجود HIV در خون پی برد.}

^{ب)مرحله A : بعد از ابتلا بیمار وارد مرحله A می شود.در این مرحله بیمار هیچ گونه علائم بالینی ندارد و کاملاً مشابه فرد سالم است. ولی ویروس HIV در بدن او در حال تکثیر است و فرد کاملاً آلوده و آلوده کننده می باشد.لازم به توضیح است که در این مرحله با اینکه شخص بیمار در نظر دیگران کاملاً سالم به نظر می رسد ولی هر گونه تماس جنسی یا رفتارهای پر خطر او( استفاده از سرنگ مشترک و تیغ آلوده و ...) به راحتی دیگران را هم مبتلا می کند. تا مدتی که وضعیت ایمنی بدن بیمار دچار اختلال نشود بیمار در این مرحله باقی می ماند.که این مرحله ممکن است حتی تا 12 سال طول بکشد.}

^{ج)مرحله B : در این مرحله غدد لنفاوی بدن به طور مداوم بزرگ می شود.غدد لنفاوی گره های کوچکی در مسیر جریان خون هستند که در نواحی گردن، کشاله ران، زیر بغل، داخل شکم و قفسه سینه، گستردگی بیشتری دارند.این غدد در هنگام ابتلا به عفونتهای مختلف، بزرگتر از حد معمولی می شوند و حتی مثلاً در عفونتهای دهان و دندان و سینوسها، غدد لنفاوی گردنی به اندازه ای بزرگ می شوند که توسط فرد به راحتی قابل لمس است البته بزرگ شدن غدد لنفاوی مساوی با ابتلا به ویروس HIV نیست و این غدد در فرآیند هر بیماری عفونی، حتی در سرماخوردگی ممکن است واکنش نشان دهد و بزرگ شود.}

^{د)مرحله C : در این مرحله علائم بیماری کاملاً آشکار است و بیمار دچار تب های طولانی، اسهال بیش از یک ماه، کاهش وزن، عفونتهای لگنی و ضایعات قارچی مثل برفک در دهان یا واژن می شود.}

^{مرحله و قسمت پایانی این بیماری، مرحله ایدز است که مرحله ای کوتاه و مختصر است که به مرگ بیمار خاتمه می یابد. ایدز فقط همین مرحله آخر و کوتاه بیماری را شامل می گردد.و در بقیه مراحل قبلی، بیمار فقط آلوده به ویروس HIV است و قابل ذکر است که تعداد کمی از افراد آلوده در این مرحله هستند.علامت مشخصه مرحله پایانی، هجوم عفونتها و سرطانها  به بدن بیمار می باشد.}

^{علت اصلی مرگ در افراد HIV مثبت،وارد شدن به مرحله ایدز است که باعث تخریب کامل سیستم ایمنی بدن می شود. و فرد مبتلا با هجوم اولین عفونت یا سرطان به سادگی از پا در می آید در این مرحله می توانیم فرد را تشبیه به یک کشور کاملاً بی سرباز و بی دفاع کنیم، که حتی ضعیف ترین اشغالگرها می توانند به راحتی کشور وجود او را خلع سلاح و مغلوب کنند.}

^{ایدز و محرومیت از حقوق اجتماعی}

^{بدنامی بیماری ایدز باعث پایمال شدن حقوق اجتماعی افراد آبوده به ویروس می شود.افراد جامعه فرد آلوده را ترد می کنند و در نتیجه او از فعالیت های اجتماعی و اشتغال محروم می ماند.به او حتی در مراکز ارائه خدمات بهداشتی و درمانی نیز بی توجه می شود.بنابراین ایدز، به همان اندازه که یک مشکل بهداشتی است، معضل اجتماعی نیز هست.ایدز ارتباط تناتنگی با مصرف مواد مخدر، همجنس گرایی و فساد و فحشا داردکه در تضاد با ارزشهای مذهبی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری از جوامع می باشد، بیماران مبتلا به ایدز نه بعنوان افرادی دردمند بلکه به منزله افرادی خاطی و گناه کار در اذهان عمومی محاکمه می شوند.همسران و فرزندان چنین اشخاصی نیز در معرض اتهامند و رفتار تبعیض آمیزی با آنها می شود.اینها همه پیآمد نا آگاهی مردم از بیماری ایدز است.با وجود تلاش فراوان مراکز بهداشتی و درمانی برای آگاه سازی مردم در مورد راه های انتقال ایدز، متعصفانه سوء تفاهم ها هنوز وجود دارد.ایدز قرنطینه ندارد و از طریق فعالیتهای روز مره منتقل نمی شود.بنابراین  اینکه خانواده بیمار مبتلا به ایدز، او را در اوج درد و احساس نیاز، ترد می کنند بسیار غم انگیز است.}

^{برخوردهای غلط افراد جامعه با مبتلایان به ایدز انها را وادار به مخفی سازی بیمار می کنند.در نتیجه، اطلاعات لازم در زمینه راه های انتقال و پیشرفت بیماری در اختیار وی قرار نخواهد گرفت.ایدز بیماری جوانان است.وقتی یک جوان موفق با ابتلا به ایدز،ناگهان تمام حقوق اجتماعی خود را از دست می هد و از کسب درآمد برای امرار معاش خود و خانواده محروم می ماند.نتیجه چنین روندی فقر و ناتوانی است که گریبانگیر او و اعضای خانواه اش می شود.از دست دادن شغل و محرومیت از حق استخدام، مبتلایان به ایدز را از زندگی طبیعی باز داشته است، از این رو، سازمان بین المللی کار، حقوق زیر را برای کارکنان در نظر گرفته است:}

^{1- کارفرمایان پیش از استخدام افراد یا در حین   اشتغال آنها نباید از افراد آزمایش HIV بخواهند.}

^{2- وضعیت افراد از نظر ابتلا داشتن یا ابتلا نداشتن به ایدز نباید ملاک استخدام یا اشتغال آنان قرار گیرد و کارکنان مبتلا به ایدز موظف به افشای جواب آزمایش HIV مثبت خود نیستند.}

^{حتی کارکنان مراکز بهداشتی و درمانی و متخصصان رشته های علوم پزشکی نیز با مبتلایان به ایدز رفتار تبعیض آمیزی دارند.اجتناب از ارائه خدمات، ایزوله کردن بی مورد، بی حرمتی و بی توجهی از جمله این رفتارها است.}

^{اما مظلوم ترین قربانیان ایدز کودکان اند.کودکی که از مادر آلوده متولد شده از حمایت والدین و اجتماع محروم می ماند. گاه این کودکان مسئولیت هایی نظیر مراقبت از والدین بیمار و کسب درآمد برای خانواده را بر عهده دارند.برخورداری از حق آموزش و تحصیل در مراکز عمومی از جمله نیازهای اولیه کودکان بیمار محسوب می شود.که در بسیاری کشورها از آن محرومند.بر طبق اعلامیه حقوق بشر،محروم کردن یک کودک از آموزش و تحصیل به علت ابتلای وی بیماری ایدز تجاوز به حقوق اولیه بشر است.}

^{وضعیت و آمار ایدز در ایران و جهان}

^{ایدز از مهمترین بیماریهای قرن حاضر است و هم اکنون نظر دولتمردان دنیا را به خود معطوف داشته است. هر ساله بیش از ۵ میلیون نفر که نیمی از آنان جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله هستند به ویروس ایدز آلوده می‌شوند. به نحوی که تنها در سال ۲۰۰۶ میلادی ۹/۴ میلیون نفر به این ویروس آلوده شدند که از این تعداد ۷۰۰ هزار نفر کودکان زیر پنج سال بوده‌اند در همین سال هم ۱/۳ میلیون نفر در جهان از این بیماری فوت کردند.}

^{به گزارش سرویس بهداشت و درمان خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در سالهای اخیر در بسیاری از کشورها، ایدز وضعیت فقر را بدتر و رشد اقتصادی را متوقف کرده و با انگ و تبعیض در مورد مبتلایان، نقض حقوق انسانی را گسترش داده است، بسیاری از موارد دستاوردهای توسعه‌ای را کم رنگ کرده و حتی امنیت ملی و حیات سیاسی را به مخاطره انداخته است.}

^{پیش بینی می‌شود که در پنج سال آینده ایدز بیشترین عامل مرگ و میر در دنیا بوده و این در شرایطی است که بیشترین مبتلایان اصلی ویروس، سرمایه‌های اصلی کشور، جوانان و نوجوانان هستند.}

^{بیشترین راه انتقال ایدز در ایران : رابطه جنسی !}

^{این آمار به این معنی است که در سه ماه اول امسال ۴۶۰ مورد جدید ابتلا به این بیماری شناسایی شده که با یک حساب سرانگشتی می توان گفت در هر روز ۵ مورد ابتلا به ایدز را داریم…}

^{اداره سلامت نوجوانان، جوانان و مدارس وزارت بهداشت اعلام کرد، مطالعات سال ۸۸ نشان می دهد در مجموع ۲۰ هزار و ۹۷۵ مورد آلودگی به ویروس ایدز در کشور ثبت شده که ۷۶ درصد از این آلودگی در گروه سنی ۱۵ تا ۴۴ سال اتفاق افتاده است.}

^{به گزارش جهان؛ در تازه ترین آماری که از طریق دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور جمع آوری شده است تا اول تیرماه ۸۹ مجموعا ۲۱ هزار و ۴۳۵ نفر مبتلا به ایدز در کشور شناسایی شده اند که ۶/۹۲ درصد آنان را مردان و ۷/۴ درصد را زنان تشکیل می دهند.}

^{این آمار به این معنی است که در سه ماه اول امسال ۴۶۰ مورد جدید ابتلا به این بیماری شناسایی شده که با یک حساب سرانگشتی می توان گفت در هر روز ۵ مورد ابتلا به ایدز را داریم.}

^{محمد مهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت می گوید: «برآورد می شود ۸۰ هزار نفر آلوده به ویروس ایدز در کشور وجود داشته باشد.» که این بدین معناست که ما یک اختلاف ۶۰ هزار تایی با آمار رسمی مبتلایان به این ویروس در کشور داریم.}

^{دلایل ابتلا به این  بیماری در ایران}

^{در ایران بر اساس اعلام وزارت بهداشت علل ابتلا به اچ آی وی در بین کل مواردی که از سال ۱۳۶۵ تا حالا در کشور به ثبت رسیده اند به ترتیب تزریق با وسایل مشترک در مصرف کنندگان مواد ۹/۶۹ درصد، رابطه جنسی۱/۹ درصد دریافت خون و فرآورده های خونی ۱/۱ درصد و انتقال از مادر به کودک ۶/۰ درصد بوده که از این رقم حدود   ۳/۱۹ مورد هم راه انتقالشان نامعلوم بوده است.}

^{اما آمارهای سال ۸۸ نشان می دهد که اعتیاد تزریقی ۳/۷۱ درصد، برقراری روابط جنسی ۶/۱۷ درصد و انتقال از مادر مبتلا به کودک ۶/۱ درصد را تشکیل داده است، همچنین در ۵/۹ درصد از موارد شناسایی شده در سال گذشته راه انتقال نامشخص بوده است.}

^{این آمار نشان می دهد ابتلا از راه روابط جنسی در حال پیشی گرفتن از بقیه راه هاست مرضیه وحید دستجردی وزیر بهداشت، در این زمینه ابراز نگرانی کرده و می گوید: «زمانی نگرانی انتقال ایدز از طریق خون آلوده و اعتیاد تزریقی بودیم اما امروز رفتارهای پرخطر جنسی و روسپی ها موجب افزایش موارد ابتلا به ایدز شده اند. متاسفانه جوانان و نوجوانان ما از از آموزش کافی در زمینه رفتارهای جنسی برخوردار نیستند و این درحالی است که روسپی ها در جامعه پراکنده اند و مسائل مربوط به رفتارهای پرخطر جنسی منجر به افزایش موارد ایدز در کشور می شود.»}

^{مینو محرز رئیس مرکز تحقیقات ایدز در کشور، نیز ضمن ابزار نگرانی از این موضوع بالا رفتن سن ازدواج و افزایش طلاق در کشور را از دلایل افزایش ایدز در کشور می داند و می گوید: «وقتی سن ازدواج بالا می رود و از سوی دیگر آمار طلاق روبه افزایش است به طبع تماس جنسی محافظت نشده نیز افزایش یافته و درنتیجه شیوع موارد ابتلا به ایدز از طریق این شکل از تماس های جنسی شدت می یابد.»}

^{آموزش تنها راه پیشگیری}

^{وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی کلینیک های مثلثی راه اندازی کرده است.سه رآس مثلث نمادین فعالیت های این کلینیک ها شامل مشاوره و درمان اعتیاد، مشاوره و درمان ایدز، مشاوره و درمان بیماری های آمیزشی به غیر از ایدز است.در بخش مشاوره و درمان ایدز، هدف طولانی کردن مرحله کمون بیماری ایدز است.درمان ایدز بسیار پر هزینه است.افرادی که در مرحله فعال بیماری ایدز هستند سالانه به داروهایی با قیمت تخمینی شش میلیون تومان نیاز دارند که تمام این هزینه را وزارت بهداشت و درمان می پردازد.}

^{عملی کردن شعار «هر نوع رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج ممنوع» از دیگر راه های کنترل بیماری ایدز است.باید به افراد جامعه تعلیم داد که در یک زندگی زناشویی طولانی در صورتی که زوج جنسی نسبت به هم وفادار باشند و خود را به رعایت اصول اخلاقی ملزم کنند، خطر انتقال ویروس ایدز از طریق تماس های جنسی آنها را تهدید نخواهد کرد؛اما هر گونه رابطه جنسی خارج از این چارچوب مشکوک و پر خطر است.}

^{نتیجه پایانی:}

^{1- ایدز، زن و مرد  جوان و پیر نمی شناسد و هیچ محدودیت سنی و جنسی برای آلوده شدن به این ویروس وجود ندارد.}

^{2- ایدز، واکسن و درمان قطعی ندارد و تنها راه مبارزه با آن پیشگیری است.}

^{3- ایدز، تنها به فرد مبتلا آسیب نمی رساند؛ بلکه پیامدهای آن خانواده و اجتماع را نیز تهدید می کند.}

^{4- بی بندوباری جنسی و تماس با زنان و دختران روسپی و فراری در سطح جامعه، و اعتیاد تزریقی خطر ابتلا به ایدز را به شدت زیاد می کند.}

^{5- درباره ایدز  تنها اطلاعات و دانستن کافی نیست. مهم تغییر و اصلاح رفتارهای پر خطر است.}

^{منابع :}

^{1-     ر . ك .فصلنامه علمي – آموزشي دانشكده پزشكي بقيه الله}

^{2-     كتاب هجوم خاموش}

^{3-     www.zanan.co.ir}