بازی درمانی
*توصیف درمان :
1- وسایل لازم :
سینی شن ، یک مجموعه از اسباب بازی ها ، یک خانه عروسکی، سبد های پر از عروسک، یک میز محکم برای گل و یک مجموعه از ابزار های آشپزخانه برای کار با گل و اسباب بازی های دیگر متناسب با بازی های پیش بینی شده مثل: تلفن عروسک ها، کیف پزشکی با گوشی طبی و...آلات موسیقی
2-ارزیابی نیاز های درمانی کودک با حضور والدین( گفتگو با معلمان، کارکنان، و....) برگزاری جلسه فردی با کودک ، استفاده از تکنیک های فرافکن ( نقاشی ، داستان گویی ، بازی ها ) جهت ارتباط با دنیای درون کودک
نقاشی ( تصویر یک خانه، درخت، آدم ) – توجه به مقاومت های مراجع و محترم شمردن احساس وی
3-اهداف ذکر شده
4- خاتمه درمان خداحافظی نیست .
*پیش آگهی: دست یابی به آن میزان از یکپارچگی که سبب تسهیل رشد شود.
*نتیجه گیری: فرآیندی که به موجب آن انرژی کودک می تواند مسیر مورد نظر خودش را در بر آوردن نیاز های تحولی و
رشدی مداوم کودک پیدا کند. چنین عملی منجر به تعاملات وسیع کودک در زندگیش می شود.
*بازی درمانی بر اساس رویکرد آدلر:
از نظر آدلر هر فرد در درجه اول موجودی اجتماعی است .از طرفی به طور ذاتی یک فرد مانند یک واحد عمل می کند ، که (افکار ، احساسات ، اعمال ، خاطرات ، خواب ها و حتی فیزیو لوژی) وی به سمت یکسانی جهت می یابد.
آدلربربی نظیر بودن هرفرد تاکید دارد.
بنابر این شخصیت هر فرد توسط محیط اجتماعی و تعاملات بی نظیر افراد شکل می گیرد . مردم به طور ذاتی وجود اجتماعی دارند و به وسیله نیاز به احساس تعلق برانگیخته می شوند.
شیوه رشد یک فرد یگانه ، خلاق و وابسته به تفسیر های ذهنی اوست که از زندگی دارد.
شکل گیری شخصیت : این موارد در تکوین شخصیت افراد مهم هستند.
1-نیاز های انسان
2- حرکت به سوی اهداف
3-خلاقیت و منحصر بفرد بودن
4- تجربه زندگی از چشم انداز ذهنی
1- نیاز به احساس تعلق : پيروان آدلر معتقدند ، هر فرد نيازهايي دارد كه متعلق به اوست و از اهميت ويژه اي برخوردار است . بر اساس اين ميل شخصي ، به مشاهده جو و منظومه خانواده مي پردازد. تا در مورد هماهنگي با خانواده تصميم بگيرد.
کودک خردسال اعمال و نگرش های خانواده را در مقابل خود و افراد دیگر مشاهده می کند . و در مورد چگونگی کسب عشق ، احترام ، قوانین حاکم بر ارتباطات و زندگی قضاوت می کند .
ارتباط والدین ، نگرش های آنان نسبت به انضباط ، تربیت و سبک زندگی والدین همگی از فاکتور های جو خانواده هستند .
عوامل گذار : صفات شخصیتی هر یک از اعضای خانواده ، ارتباطات هیجانی بین اعضاء خانواده ، سلطه گری و سلطه پذیری اعضاء ، تعداد اعضاء خانواده ، تفاوت سنی بین کودکان ، جنسیت آن ها و ترتیب تولد آن ها به عنوان منظومه خانواده برکودک تاثیر مي گذارند.
کودک در منظومه خانواده بین خود ، دیگران و دنیا نتیجه گیری می کند.
کودک در سن 6-7 سالگی بر اساس این نتیجه گیری و قضاوت ها سبک زندگی و اهداف ویژه ای را برای زندگی مشخص میکند . واین سبک زندگی ، جهت گیری کلی شخص برای زندگی است . واز این طریق کودک کسب اهمیت و تعلق پذیری را بدست می آورد. اگرجو و منظومه خانواده + باشد سبك زندكي سازنده و مفيد و اگر منظومه خانواده – باشد سبك زندگي مخرب و بي فايده خواهد بود .
در نتیجه تمام تصمیمات فردی او در مورد رفتار بر پایه این ادراکات و قضاوت هاست که ممکن است برای دیگران قابل فهم وپذیرش نباشد.
در بازي درماني آدلري اين وظيف درمانگر است كه سبك زتدگي كوذك و منطق خصوصي او را كشف كند و با درك چارچوب روان شنا ختي كودك به او كمك كند تا با آگاهي بتواند انتخاب كند كه چه قسمتي از سبك زندگيش مفيد بوده و چه قسمتي بهتر است تغيير يابد . بعد از اصلاح ادراك كودك از خود ديگران و دنيا مي تواند راه هاي جديد كسب كردن اهميت و تعامل با ديگران را ياد بگيرد.
بر اساس اصول روانشناسي فردي وجه ديگر از نيازها براي تعلق پذيري علاقه اجتما عي است .
علاقه اجتماعي يك حس همبستگي با ساير افراد و احساس تعلق به اجتماع است و آموزش و پرورش در رشد آن بسيار دخيل است . معتقد بود كه رشد علاقه اجتماعي به عنوان واحد سنجش بهنجاري كودك است.
بنابر اين يكي از مسئو ليت هاي بازي در مانكر افزايش علاقه اجتماعي كودك است
اين كودكان ياد نگرفته اند كه چطور دلبستگي هاي مثبتي به والدينشان ديگر اعضاء خانواده معلمين و ساير كودكان شكل بدهند.
2- حركت انسان به سوي اهداف:طبق نظر آدلر تمام رفتار ها هدفمند هستند .
بسياري از اوقات كودك از اهداف خودش و كوشش براي آن آگاه نيست . درمانگر مي تواند با كمك كردن به كودك براي آگاهي يافتن اهداف رفتارش ظرفيت او را براي گرفتن تصميمات مثبت و آگاهانه براي رفتار در مقابل ديگران افزايش دهد. در آموزش و تمرين رفتار ها و نگرش هاي سازنده و جديد به او كمك كند.
دريكورز و سولتز : اهداف كودكاني را كه رفتار هاي مشكل و ترغيب نشده دارند را به 4 طيق تقسيم كردند.
توجه ، قدرت، انتقام، و اثبات بي كفايتي
اهداف + رفتاري عبارتند از ك توجه ، درگيري و مشاركت 2-خودمختاري و مسئوليت پذيري3-عدالت و انصاف4- اجتناب از تعارض و پذيرش آراء و عقايد ديگران
3- خلاقیت و منحصر بفرد بودن کودک : هر فرد توانایی های خلاقی دارد که حرکت برای پیشبرد اهداف آینده اش را تسهیل می بخشد. این خلاقیت کیفیت منحصر بفرد بودن هر شخص را فراهم می کند.
بازی درمانگر به دنبال راه هایی است تا یگانگی کودکان را به خودشان نشان دهد و سعی می کنند به آن ها کمک کند تا یاد بگیرند خود را ارزیابی کرده و ارزش گذاری کنند.
در مشاوره با والذین درمانگر به محاسن کودک اشاره می کند .
4- انسان زندگی را از چشم انداز ذهنی تجربه می کند.
از دیدگاه پدیدار شنا ختی و روانشناسی فردی : هر فرد از حوادث و ارتباطات برداشت های مشخصی دارد و این تفسیرها، از حوادث و ارتباطات واقعی مهمتر هستند.
دیدگاه ذهنی ، یکی از عملکرد های سبک زندگی فرد است . زیرا فرد همه اتفاقاتی را که در اصول زندگیش ، دیگران و دنیا رخ می دهد با منطق خصوصی خود می سنجد. و گاه احساس حقارت می کند.
کار بازی درمانگر در این دیدگاه این است که ارزش دیدگاه ذهنی کودک را بفهمد و به آرامی با اصول غلط و منطق خصوصی او مبارزه کند و احساس حقارت را در قالبی + در آورد. و به والدین برای درک بهتر و ارزش دیدگاه کودک کمک کند.
*هدف درمان :
1-پیداکردن آگاهي و بینش نسبت به سبک زندگی خود
2- اصلاح برداشت های غلط خود و غلبه بر آن ها از منطق خصوصی به سمت حس مشترک حرکت کند .
3- به سمت اهداف + رفتاری حرکت کند.
4- به منظور تعلق پذیری و کسب اهمیت راهکار های + را جایگزین راهکار های – نمایند
5- علاقه اجتماعی خود را افزایش دهد.
6- راه های جدید کنار آمدن با احساس حقارت را یاد بگیرد.
7- بهینه سازی خلاقیت و استفاده از قابلیت ها برای گسترش تصمیم های خود ارتقایی در حدود نگرش ها ، احساسات و رفتار ها را آغاز نماید.
*توصیف درمان :
1- وجود فضایی مناسب جهت حضور محرمانه کودک ومشاور
2- وسایل لازم: وجود حداقل یک نمونه اسباب بازی از هر 5 طبقه اسباب بازی
- بازی های پرورشی ( خانواده
- بازی های ترسناک
- بازی های معنادار
- بازی نقاشی با انگشت
بازی های پرخاشگرانه
3-ایجاد ارتباط عاطفی و صمیمی باکودک ( تمرکز بر ایجاد یک همبازی) از حمله اين فنون : ترسيم رفتار-تكرار مفاهيم-انعكاس احساسات-تشويق-پاسخ به سئو الات- پرسيدن سئو الات-تعامل فعال با كودك تميز كردن اتاق باهم-قرار دان محد.ديت با تلاش كودك براي قدرت (گدك نازپرورده)
4-كشف سبك زندگي كودك با بررسي هدف هاي
5-كشف جو ومنظومه خانواده
6-كمك به كودك تا بينشي از سبك زندگي خود را بدست آورد. ( آموزش مهارت هاي فرزند پروري به والدين)
راهنمايي كودك به سمت رفتارهاي جانشيني براي موقعيت هاي مشكل زا( آموزش رفتارهاي متناسب جديد كه بيشتر اجتماعي باشند. تشويق كودك براي تغيير نگرش ها ، احساسات ، رفتارها،الگو هاي ارتباطي ، روش هاي كسب اهميت و... با استفاده از اسباب بازي ها و ايفاي نقش
*پيش اگهي:
*نتيجه گيري:
*بازي درماني با رويكرد شناختي- رفتاري
اين ديدگاه بر اين فرض استوار است كه ادراك وتفسير فرد از موقعيت ، پاسخ هيجاني و رفتاري او را به موقعيت تعيين ميكند.
شناخت درماني مبتني بر اين ديدگاه است كه آسيب شناسي رواني نتيجه خطاي سيستماتيك ، سوگيري و تحريف در ادراك و تعبير وتفسير رويداهاست .
اين عوامل شناختي منجر به پاسخ هاي ناكار آمد به رويدادها مي شوند. كه به نوبه خود موجب تداوم وپايداري شناخت هاي ناكار آمد مي شوند.
از لحاظ نظري تاكيد بر تعامل فرد و محيط است نه بر فرد يا محيط بطور جداگانه
تفسير فرد از رويدادها نقش مهمي در بسياري از آسيب هاي رواني ايفا مي كند و اين تفسير محصول تعامل ويژگي هاي فرد و ماهيت رويدادهايي است كه فرد با آن مواجه است .
درمان شناختي بر اين فرض استوار است كه عاطفه و رفتار افراد تا حد زيادي بواسطه روشي كه آن ها بر اساس آن ، جهان را تفسير مي كنند . تعيين مي گردند.
3 موضوع مهم در درمان شناختي عبارتند از
1- تاثير افكار بر هيجانات و رفتار هاي فرد به رويدادها
2- شكل گيري ادراكات و تفسير رويدادها توسط عقايد و فرضيات فرد
3- متداول بودن خطا در تحريفات منطقي يا شناختي در افرادي كه مشكلات رواني را تجربه مي كنند.
بر اساس مدل شنا ختي ، ما مي توانيم با علم به معنايي كه يك فرد به موقعيت هاي خاص نسبت مي دهد عكس العمل هاي او را پيش بيني كنيم
دامنه تحريفات شناختي نا محدود است اما به نظر مي رسد كه به طور منظم برخي از انواع خطا ها در تفكر اتفاق مي افتد
افراد افسرده اغلب افكار خود كاري از خود به نمايش مي گذارند كه اين افكار بازتاب يك ديدگاه منفي نسبت به تجربيات حال گذشته و آينده است.
درمان شناختي متشكل از مجموعه اي از تكنيك ها درماني است كه هدف آن تخفيف نشانه هاي پريشاني رواني است و از طريق اصلاح مستقيم تصورات مربوط به بد عملكردي كه با آن ها همراه است صورت مي پذيرد.
بازي درماني شنا ختي براي درمان كودكاني كه تشخيص هاي ويژه اي از قبيل ( لالي انتخابي، بي اختياري دفع، ترس ها رويدادها يا آسيب هاي زندگي نظير طلاق و سوء استفاده جنسي )را تجربه كرده اند به كار مي رود.
*اهداف درمان :
1-كاهش هما هنگي مولفه هاي بيش فعالي كه مي تواند نتيجه همدلي و پذيرش درمانگر ، دستورالعمل هاي ويژه استراحت، تاييد كلامي باشد.
2- جلسات درماني فرصتي در اختيار بيماران قرار مي دهد تا واقعيت شناخت هاي كلامي يا تصويري را كه به طور اتفاقي به عواطفشان مربوط مي شود تجربه كنند. و بيازمايند
بيماران ايده هاي تحريف شده را بررسي ميكنندو براي تمايز قائل شدن بين ايده هاي معقول و نا معقول ((واقعيت عيني)) و (( آراستگي دروني)) را آموزش مي بينند. بنابر اين از طريق اين فرآيند فرد در مي يابد كه ايده هاي او نا معقولند.
3-يكي از مكانيسمهاي مشخص در درمان شناختي تغيير يا جابجايي سيستم فكري بيمار است ، همانطور كه مفاهيم نامعقول ، تاثير خود را از دست ميدهند ، آسيب شناسي رواني ممكن است عقب نشيني نمايد.
يكي از اهداف درمان رفتاري-شناختي ، شناسايي و تغيير افكار ناسازگاهمراه با نشانه هاي كودك است
افكار ناسازگار به انديشه پردازي هايي اظلاق مي شود كه با توانايي فرد براي كنار آمدن با تجربيات تداخل مي نمايند.
در مورد ترس ها ، افكار ناسازگار ممكن است شامل بيان خود (شرح حال ) شود . نظير من براي چنين كاري ترسو هستم. يا من نمي توانم بر اين ترس غلبه نمايم .
*بازي درماني رفتاري شناختي به طور خاص براي درمان كودكان پيش دبستاني و سنين اوايل دوران ابتدايي طراحي شده است.
*توصيف مراحل درمان
*مداخلات درماني
بازي درماني با توجه به توانايي شناختي محدود كودكان و اضطراب همراه با ترس به آنان فرصت مي دهد تا احساسات خود را در يك محيط امن ابراز نمايند. برخي از اقدامات شناختي رفتاري در مورد كودكان ترسو عبارتند از*مداخلات رفتاري(حساسيت زدايي نظام دار - كنترل مشروط- الگو سازي- فنون شناختي)
*مداخلات رفتاري
1-حساسيت زدايي نظام دار: عبارت است از فرآيند كاهش اضطراب يا ترس از طريق جايگزيني يك پاسخ ناسازگار با يك پاسخ سازگار و انطباقي
در مورد بزرگسالان ، از طريق آموزش آرميدگي عضلاني
در مورد كودكان : فعاليت هاي بازي آرام بخش يا تجسم مناظر آرام بخش
حساسیت زدایی منظم : مثال : کودک 5 ساله ترسو از ماندن در اتاق در بسته
الف- اتاق بزرگ، درمانگر حاضر در اتاق
1-بازی با اسباب بازی ، درباز
2- بازی با اسباب بازی، در نیمه باز
3- بازی با اسباب بازی، دری که به اندازه یک اینچ باز است .
4- بازی با اسباب بازی،در بسته اما محکم بسته نشده است.
5- بازی با اسباب بازی، در بسته
ب- اتاق کوچک، درمانگر حاضر در اتاق
ج- اتاق کوچک، بدون حضوردرمانگر در اتاق
1-بازی با اسباب بازی ، درباز
2- بازی با اسباب بازی، در نیمه باز
3- بازی با اسباب بازی، دری که به اندازه یک اینچ باز است .
4- بازی با اسباب بازی،در بسته اما به مدت 10 ثانیه محکم بسته نشده است
5- بازی با اسباب بازی،در بسته اما به مدت 30 ثانیه محکم بسته نشده است
6- بازی با اسباب بازی،در بسته اما به مدت 1 دقیقه محکم بسته نشده است
7- بازی با اسباب بازی،در بسته به مدت 10 ثانیه
8- بازی با اسباب بازی،در بسته به مدت 30 ثانیه
9- بازی با اسباب بازی،در بسته به مدت 1 دقیقه
10- بازی با اسباب بازی،در بسته به مدت 2 دقیقه
د-آسانسور با حضور درمانگر
1- ایستادن در آسانسوری که درهایش باز نگه داشته شده
2- ایستادن در آسانسوری با درهای بسته و خروج از آسانسوری برروی همان طبقه باز کردن مجدد و فوری در
3- سوار شدن به آسانسوری به طرف طبقه بعد.
2- كنترل مشروط: به فنوني اطلاق ميشود كه رفتار را از طريق كنترل پيامد هاي آن تغيير مي دهند.
تقویت+) با مشخص کردن یک رفتار آماج( هدف) – تعیین یک عامل تقویت کننده – به وجود آوردن تقویت مشروط جهت بروز رفتار هدفمند در مورد ترس ها به کار می رورد. مثل تقویت کننده های اجتماعی ( تحسین)- تقویت کننده مادی ( برچسب ها) – تقویت بازی مستقل ( افزایش اعتماد به نفس )
شکل دهی رفتار: ( روشی است که به کودک کمک میکند تا به رفتار هدف نزدیک و نزدیک تر گردد.
حذف محرک:
خاموش سازی رفتار:
تقویت افتراقی رفتار دیگر و تقویت افترلقی سایر رفتار ها :
3- الگو سازي:
4- فنون شناختي:
* راهبردهای تغییر شنا ختی و رویا رویی با عقاید نا معقول :
شرح حال + را می توان از طریق کنترل فعال ( من می توانم پشت سر این سگ راه بروم – هر زمانی که احساس کنم به این کار راغب هستم.
کاهش احساسات آزار دهنده ( من خواهم توانست در هر زمانی که آمادگی دارم به مدرسه بروم. )
گفته های تقویت کننده ( من شجاع هستم)
واقعیت آزمایی( واقعاً در خانه ما هیچ هیولایی وجود ندارد. ) راهبرد های کنار آمدن را آموزش داد.
خود کنترلی:( آموزش کودکان برای استفاده از رفتارهای جدید و روش های تفکری که حس کنترل فرد را ارتقاء می دهد.
استفاده از وازه STOP
کتاب درمانی: تمرکز برکتاب های کمک به خود – یک کودک الگو
والد درمانی: کمک به والد در جهت طرح ریزی رویکردی که ترس های کودک را تقویت نخواهد کرد.
*تعمیم/ پیشگیری از بازگشت (عود) :
حفظ و تداوم رفتارهای انطباقی پس از خاتمه درمان و عمومیت دادن این رفتارها به محیط طبیعی است.
*بازی درمانی با رویکرد کودک محور ( راجرز):
رویکرد کودک محور فلسفه ای است که منجر به ایجاد نگرش ها ورفتارهایی برای بقاءواحساس لذت درزندگی فرد در رابطه با کودکان می گردد.
فلسفه اصلی ، استعداد فطری کودک برای کوشش درجهت رشد و بلوغ و هم نگرشی نسبت به اعتقاد عمیق و پایدار به توانایی کودک برای خود فرمان بودن به گونه ای سازنده است.
دربازی درمانی با رویکرد کودک محور ساختار شخصیت بر3 سازه اصلی و مهم استوار است
1- شخص : سازه شخص عبارت است از تمامی چیز هایی که کودک را می سازد. یعنی: ( افکار، احساسات ، رفتار ها ، هیجانات و حتی وجود فیزیکی فرد) و اینها همیشه در فرآیند رشد شخص حضور دارند. و کودک در مرکز این تشکلات قرار دارد و با تغییر هر یک از آن ها بقیه اجزا نیز تغییر می یابد.
- تعامل مداوم و پویای شخص ( نظام کل) در جهت شکوفا کردن خود، تلاش می کند .
این فرآیند پویا و فعال یک حرکت درون وابسته است. در جهت تبدیل شدن به یک شخص یا عملکرد مثبت تر
رشد مثبت ، بهبود، استقلال بلوغ و اعتلای فرد (شخص) در فرآیند رفتار هدفمند،کودک در تلاش ارضای نیاز های فردی که در میدان پدیداری منحصر بفرد تجربه شده و کودک بخاطر آن به واقعیت شکل می دهد.
2- میدان پدیداری: ( هر چیزی که کودک تجربه می کند. ) خواه در سطح هوشیاری ، درونی و یا بیرونی باشد.
- مرجع درونی اساس نگریستن به زندگی است.
برای کودک: هرچیزی که وقوع آن را درک کند درحکم واقعیت است.
رفتار:عبارت است تلاش هدف گرای جانداربرای رفع نیازهای خود از این میدان، به همان صورتی که تجربه کرده است. درک نماید.
این مفهوم ، بخش اعظم بازی درمانی کودک محور است. که باید با نگاه از دریچه چشمان کودک ، رفتار را درک کرد.
از این رو ، درمانگر باید به دقت و با وسواس زیاد از قضاوت و ارزیابی حتی ساده ترین رفتار های کودک ( مثلاً نقاشی ، مهره ها یا مکعب ها روی هم انباشته شده و منظره ای روی ماسه ) اجتناب می کند .
و به سختی می کوشد تا چهار چوب مرجع درونی کودک را بفهمد
باید دنیای پدیدار کودک مرکز توجه قراربگیرد و فهمیده شود.
از کودک انتظار نمی رود با ملاک های از پیش تعیین شده با معقوله های از قبل تصور شده برخورد کند.
3- سومین سازه اصلی نظریه کودک محور ، خود است .بخشی از تجربیات کامل کودک ، یعنی تعاملات با دیگر تجربیات مهم و تجربیاتی از میدان دیداریکامل که کودک به عنوان خود تدریجاً بین آن ها فرق می گذارد.
می توان این مسئله رارا به عنوان بخشی ازدنیای خصوصی ودرحال رشد کودک که تدریجاً درمسیر تعامل با محیط به عنوان((من ))شناخته شده توصیف نمود.
3-خود : همانگونه که کودک رشد می کند ، ممکن است تجاربی بدست آورد . که نخست توسط والدین و سپس سایرین ارزش گذاری می شوند.
این تجارب به بخشی از میدان پدیداری بدل می گردند. و به ساخت خود کمک می کند .
چنین تعاملاتی ممکن است منجر به این شود که کودک نسبت به احساسات مربوط به خود ، شک و تردیدها در مورد خود ، حتی رد و عدم تایید خود و نیز امکان بسیار محتمل اتکاء بر ارزیابی دیگران به جای تکیه بر خود ارزیابی دچار گم گشتگی گردد.
این انکار تجربه نسبت به آگاهی ممکن است به نا سازگاری روانی بعدی کمک نماید.
در نتیجه رشد تعامل با میدان پدیداری ، دستخوش تغییر می شود.
او ساخت خود پنداره را به صورت یک شکل بندی سازمان یافته از ادراکات خود که برای آگاهی ، قابل قبول است ، توصیف نمود.
*اهداف درمانی رویکرد کودک محور:
1- توسعه یک خود پنداره مثبت تر
2- در نظر گرفتن خود مسئو لیتی بیشتر
3- خود فرمان شدن بیشتر
4- خویشتن پذیری بیشتر
5- اتکاء بیشتر بر خود
6- شرکت در تصمیم گیری خود مختار
7- تجربه یک احساس کنترل
8- حساس شدن نسبت به فر آیند کنار آمدن
9- توسعه یک منبع درونی ارزیابی
10-اعتماد بیشتر به خود
*مهارت ها :
مهارت های اساسی در بازی درمانی کودک محور معطوف به ایجاد جوی هستند که باعث ترغیب مهارت های لازم برای رویا رویی فرد در چهار چوب امن خواهدشد. یعنی ایجاد احساس امنیت روانی در دانش آموز .
یا پاسخ های کوتاهی که درمانگر در قبال راهنمایی های کودک ( با اسباب بازی ) به کار می برد شروع می شود .
به منظور عدم حواس پرتی کودک از تمرکز بر مکانیسم بازی ، گفتگوی مناسبی را انتخاب نموده و بینش آن ها را نسبت به احساسات خودشان با لا می بریم.
هنگامی که کودک در حال به نمایش گذاشتن کارهای ترسناک ، خطر ناک یا نا امن با اسباب بازی هاست . به اسباب بازی ها اشاره می کنیم به جای تو..
مهارت های اساسی در بازی درمانی کودک محور :
1- مهارت های سازنده : ( در آغاز و پایان جلسه بازی درمانی ، کودکان را از حد و مرز های عمومی ، ضمن حفظ و نگهداری یک جو جذاب آگاه می کند.
2- مهارت گوش دادن همدلانه: توجه به واژگان ، حرکات چهره و بدن کودک و توصیف صحیح احساسات و به گونه ای مناسب انعکاس
3- مهارت اعمال محدودیت : کودکان را باید به یاد مسئولیت به خود ، محل بازی و درمانگر بیاندازد.
در بازی درمانی کودک محور ، دانش آموز خود انتخاب گر بازی خواهد بود.
پیش آگهی :
نتیجه گیری:
* توصیف درمان :
تغییر در این درمان ، به پاسخ کودک در زمینه محیطی که از سوی درمانگر ایجاد شده بستگی دارد.
نقش بازی درمانگر کودک محور ، ایجاد یک نوع رابطه ای است که کودک را قادر به کشف نحوه ی توانایی او به عملکرد مستقل می سازد.
- برقراری رابطه عاطفی و حسنه با کودک
- توجه و حساسیت درمانگر نسبت به تجربه فعلی کودک
- وارد دنیای کودک شدن با فرآیند پذیرش ( احساسات، نگرش هاو افکار کودک)
- اجازه به تصمیم گیری کودک درانتخاب عمل (
- احساس آزادی عمل
*اصول بازی درمانی کودک محور: ( 8گانه اکسلاین)
1- توسعه رابطه گرم و صمیمانه
2-پذیرش بدون قید و شرط
3- احساس آزادی کودک در ابراز کا مل احساسات خود
4--ايجاد آزادي عمل در كودك( در ابراز احساسات خود آزاد باشد.
4-شناخت و انعكاس احساسات كودك
5-احترام گذاشتن به كودك
6-جهت ندادن به رفتار كودك
7-شتاب نكردن در درمان
8-توجه درمانگر به محدوديت هاي كودك
* در حیطه اصول رویکرد کودک محور ،کودک از طریق مراحل زیر در فرآیند درمان پیشرفت می نماید.
- پراکندن احساسات منفی که در سرتاسر بازی کودک ابراز می شود.
- احساسات دو سو گرا عمدتاً اضطراب یا خصومت
- هدایت احساسات منفی که نسبت به والدین ، خواهریا برادر و سایرین یا به شکل خاصی از واپس روی بروز می نماید.
- احساسات دو سو گرا +و- نسبت به والدین، خواهریا برادر و سایرین ،
- نگرش های واضح متمایز ، منفک معمولاً واقع بینانه +و- و نگرش های + نافذ در بازی کودک
*شرایط اسباب بازی ها در رویکرد کودک محور :
1- تسهیل کننده دامنه گسترده ای از بیان خلاقیت باشد.
2- تسهیل کننده دامنه گسترده ای از بیان هیجانی باشد
3- تسهیل کننده بازی های هدفمند و اکتشافی باشند
4- جذب کننده علائق کودک باشند
5- زمینه ساز اکتشاف و ابراز خود بدون بیان کلامی باشد
6- زمینه ساز موافیت بدون ساخت تعیین شده باشد
7-زمینه ساز بازی بدون قید و شرط باشند.
* اسباب بازی های منتخب بازی درمانی کودک محور:
- اسباب بازی های تربیتی یا پرورشی مربوط به خانواده
- اسباب بازی های مربوط به پرخاشگری
-اسباب بازی های ساختمان سازی
- اسباب بازی های چند کاره
* مدت درمان:
درمانگر باید بخاطر داشته باشد ، آن چه که او احساس می کند ، چندان مهم نیست .
کودک مشکل را در زمانی که آماده است نشان خواهد داد.
ابتدا هفته ای 2- 3 ج ( 1 ج برای ک بسیار طولانی است باید به نیاز های شدید عاطفی کودک که ناشی از تجربیات زندگی اوست پاسخ داد. . بعد 1ج در هفته
*رویکرد بازی درمانی کوتاه مدت برای کودکان خانواده های از هم گسسته :
علت ارائه بازی درمانی کوتاه مدت مبتنی بر حل مشکل برای ک سنین 10-3 سال – بسیاری از کودکان با این مشکل مواجه شده اند. و مستلزم صرف وقت کمی است و مقرون به صرفه
چون ساختار منشی کودکان دارای قابلیت انعطاف و ترمیم پذیری بیشتر و همچنین نگاه آن ها به زندگی + و سالمتر است. این روش طبیعاً برای آن ها مناسب و موثرتر واقع می شوند.
هدف درمان کوتاه مدت ، بهبود کودکان نیست . بلکه به طور همزمان منابع درونی آن ها را برای رشد و پیشرفت تحریک می کند. و محیط آن ها را نسبت به نیاز هایشان حساس می نماید.
*درمان کوتاه مدتمبتنی بر حل مشکل 6 تکنیک کار آمد :
1- متمرکز بر حال و آینده
2- تاکید بر نقاط قوت کودک
3- تاکید بر تمرکز و روابط شخص
4- توجه به اهداف واقع گرایانه
5- استفاده از تکا لیف
6- ایجاد همکاری و کار آیی در مراجع
*5 طبقه درمان های مبتنی بر خلاقیت مربوط به بازی درمانی کوتاه مدت مبتنی بر حل مساله برای کودکان والدین طلاق گرفته
1- ارزیابی ، اصلاح FEEDBAC2 و یک رویکرد مشارکتی نسبت به طرح درمان
2- مولفه های مربوط به بازی درمانی کوتاه مدت مبتنی بر حل مشکی
3- مکان و ابزار بازی
4- وارد شدن در مشارکت هر دو والدین در بازی
5- حمایت مداوم و پی گیر 6 ماهه
ارزیابی شامل ، بررسی دقیق ک و محیط او برای مشخص نمودن درمان مناسب است.
یک طرح درمانی جامع و انفرادی همراه با سیستم خانواده وک ( متخصص، مدرسه و مراقبین اجتماعی) است
برای به حداکثر رساندن بهزیستی و رفاه کودک مورد استفاده قرار می گیرد.
اهداف خاص ، فنون و برنامه هایی به منظور فراهم نمودن یک مراقبت انفرادی مشخص می شوند و افرادی در ارتباط با ک به فنونی مجهز می شوند. تا ک را به سمت اهداف درمانی سوق دهند.
FEEDBAC2
Family = خانواده و جدایی های نا کار آمد خانواده
Everyone elso = هر شخص دیگری/جامعه/اجتماع
E motional = عاطفی( هیجانی)
Developmetal = رشدی
Behavioral = رفتاری
Academic = تحصیلی
Cogmitive شنا ختی
عدد 2 یعنی سایر متغییر هایی که برای استفاده موثر در زمان در مان مهم هستند . یاد آوری می کند.
F – غذا ( شامل رژیم غذایی، تغذیه، قد ،وزن وضمائم و مواد)
E- محیط ( مانند هوا و صدا)
E- هر چیز دیگر ( یک طبقه کلی ، متشکل از فهرست مواردی که در روند رشد بوجود می آیند . ازجمله عزت نفس ، علائق و...
D- شیوه تشخیص ( از نظر هوش و مسائل روانی و فیزیکی ) و...
B- اطلاعات پیش زمینه شامل : ( توصیف جزیی تاریخچه درمان ، کارهای انجام شده و کارهایی که انجام نشده و...
A- رعایت حال دیگران ( علاقمندی آن ها به آسایش دیگران چقدر است. وارزش به چه نحو آموزش داده می شوند.
C- وجدان ( مذهب ، معنویت ، ایمان و باور)
در نظام کودک محور، هر شخص برای اجرا و پی گیری قسمت وسیعی از طرح درمان انفرادی بر طبق ملاک های قابل سنجش و قابل مشاهده مسئول تلقی می شود.
با اتمام درمان کوتاه مدت ، خدمات مختلفی از قبیل آموزش خصوصی ، ملاقات هفتگی با مشاور، راهنما، مددکار اجتماعی جایگزین می شود تا حمایت مورد نیاز برای کودک فراهم سازد
2- مولفه های مربوط به بازی درمانی کوتاه مدت مبتنی بر حل مشکی
- بازی درمانی مستقیم و غیر مستقیم : دوخانه ( دفتر کار مادر --سرگرم- بدون توجه ) خانه خودش ---سوء استفاده جنسی توسط برادر بزرگتر )
- بازی در منزل : شامل
کتاب درمانی ( استفاده از کتاب ها در فرآیند درمان ، کتاب هایی در مورد مسائل خاص در برنامه درمانشان قرض داده می شود.
- مراقبت در خانه :برای حمایت از چالش های فردی در صورت نیاز به حمایت های اضافی کودک ، باید 2بار در هفته و هر بار یک ساعت ملاقات شود . ( در منزل یا مدرسه با همکاری اولیاء مدرسه )
- گروه ها : گروه آموزشی طلاق ، یک گروه روانی- اجتماعی قابل اعتماد بنام گروه (( احساسات)) ارجاع داده می شود.
موضوعات گروه : شامل انواع خانواده ها ، علل طلاق گرفتن افراد ، احساسات ، کنترل خشم ، راهبردهای کنار آمدن ، مراقبت از خود و خداحافظی کردن می باشد.
این برنامه 8 هفتهای ، همواره اطلاعات مهمی را در رفتارهای سازگارانه نشان داده شده است.
3- مکان و ابزار های بازی :
اتاق بازی درمانی
اتاق آب
4- درگیری و مشارکت هر دو والد
*بازی درمانی بر اساس ریکرد روان تحلیلی(آنا فروید):
برای درمان مشکلات روحی و روانی کودکان و نوجوانان از تحلیل روانی بزرگسالان استفاده کرده است.
بر حسب مفاهیم اولیه فروید، تئوری روان تحلیلی ، رشد و تحول شخصیت را به صورت فرآیندی پویا و در قالب عواملی چند جانبه و تعیین کننده مبتنی بر نظریه رشد جنسی در طفولیت توضیح می دهد.
در این راستا مبحث مراحل رشد لیبدو ، برانگیخته شدن سائق های غریزی و انرژی هایشان مطرح می گردد.
بر این اساس کل رفتار ها از طریق بروز سائق ها و تخلیه هیجانی آن ها بر انگیخته می شود.
به عبارتی رشد و تحول شخصیت : از نیاز به ارضاء شدن و اصل لذت جویی نشات می گیرد.
لیکن تمامی اجزا شخصیت در تلاشند تا درخواست های مربوط به واقعیت را بدون آن که شدیداً در گیر محدودیت و سخت گیری های فراخود شوند ، از طریق همکاری با هم بر آورده سازند.
درطی این فرآیند هیچ زمانی بحرانی تراز سال های اولیه شکل گیری شخصیت، یعنی از تولد تا دوره نهفتگی (6 سال اول ) نیست.
درواقع مرحله ای را برای بازگشت ها ، تثیت ها و مانورهای دفاعی اغراق آمیز آماده می کنند. که اینها خود پنداری کار، درمان روان تحلیل گرانه را تشکیل می دهند.
ایگو( نهاد)- اصل لذت جویی
خود:اصل تعقل و منطق
فراخود: اصول اجتماعی و قوانین
*آسیب شناسی روانی
تعارض ها:( بخش های وسیعی ازساختار درونی کودک ایجاد می شود. )در حا لیکه می شود این انرژی را برای انجام فعالیت های دیگری در زندگی بکار برد.)
دفاع های نا مناسب: (کارآیی ایگو ( نهاد)را ودامنه تاثیر گذاریش را محدود کرده و آن را فلج می کند. )
اضطراب ها : (اضطراب ها در برابرکارکردهای مهم ایگو که باید به شکلی آرام و هموار انجام پذیرد جو درونی نا مطلوبی را ایجاد می کنند. )
تثبت ها :(که به میزان وسیع تردر لیبدوآن هم در مراحل اولیه رشد اتفاق می افتد رشد و پیشرفت جنسی آتی را مختل کرده و از غنای آن می کاهد ، حرکات واپس رونده در محدوده سائق ها یا ایگو رشد و تحول را متوقف می کنند. و در نهایت فرو پاشی شدید پرخاشگری ، هر گونه فعالیت بارآور را محدود می کند. )
تحلیل روانی کودک ، برای موقعیت های روان رنجوری بکار برده می شود. (موقعیت هایی که عدم تعادل منظور بین فشارهای نهاد و خود در پرخاشگری دیده می شود . ) تعارض
رویکرد تحلیلی و تفسیری ممکن است نتواند به هدف مطلوب و مورد انتظار که منظور باز سازی مراحل رشدی از دست رفته شخص است بیانجامد و فقط قادر است به او کمک کند تا بتواند با چنین نقایص و تحریف هایی که در مراحل بعدی رشدروی خواهد دادبه سازگاری لازم دست یافته و با آن ها انطباق یابد.
این کار مبتنی بر
دانش روان تحلیل گری از نیاز های رشدی و تحولی است و شامل :
ترکیبی از تفسیر عناصر حمایت گر ایگو
*بازی به عنوان کارکرد مهم دوران کودکی اولاً مکانیزمی را برای رهایی از ناکامی و نا امیدی در دنیای واقعی فراهم می کند.
یعنی از طریق ایجاد نوعی خشنودی کاذب و از طریق کاهش تنش و استرس
دوم ، اینکه بازی از طریق فراهم کردن یک موقعیت انتخابی دیگر و شیوه ای لذت بخش ، موجب رهایی از تعارضات درون روانی می شود.
سوم ، و احتمالاً مهمترین نکته بازی تعقیب نامحدود لذت جویی نیست – بلکه راهی برای مواجه شدن با چا لش های واقع بینانه است بطوری که تنش ها را آرام کرده و لذت را جایگزین می کند . به این ترتیب واقعیتی تقلیدی ظریف و کنترل شدنی است . هنگامی که فشار ها خیلی زیاد شود یا تهدیدها شدید شوند بازی را می توان خاتمه داد.
هدف رویکرد روان تحلیلی :
بازسازی کل شخصیت فرد است ، از طریق محتویات روانی واپس زده شده یا سرکوب شده مثل:(سرزنشها، تعارضات، تنبیهات، شکست ها، نا امنی ها )
*ویژگی های بازی در رویکرد تحلیل روانی :
1-بازی یک عمل ذهنی است که ، شامل : ( خیالات ، وآرزوی های هوشیار و نا هوشیار )
2-مولفه های جسمانی داردکه آن ها را به سوی قوانین قابل مشاهده منتقل می کند.
3-ازی باید کیفیت اکتشافی یا آزمایش کردن داشته باشد.به ای ترتیب نوعی هوشیاری است و آن چه را که واقعیت ندارد به نمایش در می آورد.
*هدف اصلی:
عبارت است از: کاوش و کشف درک و حل سبب شناسی وقفه ها ، واپس روی ها ، کارکرد های دفای و مانند آن که به منابع مهم انرژی روانی گره می خورند. تا به این طریق رشد طبیعی را مجدداً احیاکنند.
هدف از تحلیل کودک : مواجه سازی مجدد و واپس گرانه او با خاطرات سرکوب شده گذشته نیست
همچنان که کودک در حال یاد آوری و باز سازی خاطراتش است هدف درمان کمک کردن به رشد و تحول او است. و اینکه فرآیند رشد و بلوغ بتواند در جایگاه نرمال و مناسب خود قرارگیرد.
این امر کم و بیش باید در راستای سن تقویمی و سن ذهنی کودک باشد.
بدلیل محدودیت های شناختی کودکان و تحولات هر دوره ازرشد ، تحلیل گر نباید انتظار داشته باشد که تکلیف تحلیل گرانه تداعی آزاد ، به همان شیوه بزرگسالان ، برای کودکان سودمند باشد.
*بازی درمانی کوتاه مدت ساختاری برای کودکان دارای اختلال نقص توجه همراه با بیش فعالی :
این رویکرد چند وجهی شامل استفاده یکپارچه از بازی درمانی و مشارکت کارکنان مدرسه و والدین می باشد تا یک پروتکل درمانی کاملتری به وجود آید.
*مولفه های اصلی:
عدم توجه یا فراخنای توجه کوتاه
بیش فعالی ( بی قراری، آرام نگرفتن، مشکل در یک جا نشستن، تحریک مفرط )
تکا نشگری( عمل قبل از تفکر ، توانایی برنامه ریزی ضعیف ، تحمل ناکامی پایین و...)
داشتن رفتاری پراکنده و غیر قابل پیش بینی
*اهداف درمان:
ایجاد اعتماد به نفس در کودک در حوزه های خاصی از کمبود
افزایش توانایی در تمرکز بر تکا لیف
تشویق برای نشان دادن خود کنترلی
آموزش در نظر گرفتن پیامد ها قبل از عمل کردن
ترکیبی از فنون مختلف با رویکرد چند وجهی است ، که موثرترین درمان برای کودکان درای اختلال بیش فعال همراه با نقص توجه ارائه می کنند.
*فنون این رویکرد درمانی :
1- آموزش والدین در ارتباط با واقعیت هایی در مورد کودک و پیش آگهی دادن در حد امکان
2- آموزش والدین به طور هفتگی
3- ارجاع به پزشک در صورت لزوم
4- مداخله در کلاس
5- آموزش مهارت های اجتماعی
6- بازی درمانی انفرادی
*مراحل درمانی :
1- مرحله پذیرش و جمع آوری اطلاعات
خانواده ( تاریخچه کاملی از رشد)
عادت های زیست شنا ختی ( مشکلات اختلال خواب، خواب رفتن ، در خواب ماندن ، کابوس های شبانه )
مشکلات مربوط به خوردن ( بدغذایی، پرخوریو...)
الگوهای غیر معقول( شب اداری، عدم کنترل ادارو مدفوع ، لباس پوشیدن ، مسواک زدنو...)
مدرسه ( نمرات ، مشکلات تحصیلی، معلم، مشکلات یادگیری ، تکا لیف خانه )
مشکلات اجتماعی ( ارتباطات کودک، کنترل بازی و..)
مشکلات مربوط به توانایی های حرکتی درشت، و فیزیکی
مشکلات مربوط به توانایی های حرکتی ظریف و فیزیکی ظریف تر ( ترسیم نقاشی ، نوشتن .....)
بعد از کسب اطلاعات ، درمانگر ، گزارش بازی را برای والدین تنظیم می کند .
*بازي هاي مفيد جهت درمان كودكان پرخاشگر، عصبي ، و تكانشگر(مثل كودك بيش فعال همراه با كمبود توجه )
مقياس احساس خشم :
1- وسايل مورد نياز: تخته سفيد –سياه ، ديوار، گنجه و..... هرسطح سختي كه لوبيا ها رابرگرداند.
تعداي لوبيا
2-گروپ گروپ راه رفتن ( خارج شدن عصبانيت از كف پا ها ) و تركاندن حباب :(خارج شدن عصبانيت از نوك انگشتان دست )
*بازي هاي مفيد جهت درمان كودكان داراي اختلال يادگيري، عقب ماندگي ذهني، اختلال هاي عاطفي، اختلال اوتيسم
( اوتيستيك)، اختلال ها ي رفتار تخريبي، اختلال بيش فعال همراه با كمبود توجه، اضطراب جدايي، سكوت انتخابي ، اختلال هاي اضطرابي ( ازجمله ترس هاي خاص)
3- شهر مقوايي:
*بازي هاي مفيد جهت درمان كودكان داراي اختلال هاي انفجاري- افسردگي-انواع هراس ها
4- روش قوطي نگراني
وسايل مورد نياز:
قوطي كه درب ان بسته باشد
كاغذ نقشه كشي و كاغذ تايپ
ماژيك- چسب-قيچي
*بازي هاي مفيد جهت درمان كودكاني كه خشم خودرا سركوب ميكنند-تجربه آزار ديدن-ضربه عاطفي،ناديده گرفته شدن –رها شدن دارند.
5-برج خشم
6-پاره پاره كردن كاغذ
7- بازي با گل مصنوعي
8- خط كشي وسط صفحه
9-خمير بازي
10- زنگ ساعت
11-تقويت تمركز
منا بع و مآخذ
1- قرآن کریم
2- دیبز در جستجوی خوشبختی ( تالیف : ویرجینیا اکسلاین ) ترجمه مریم نوذر
3- بازی درمانی ( در درمان کودکان مبتلا به اختلال رفتاری) تلیف : الهه اسماعیل زاده
4- کلیات بازی درمانی تالیف: حمیرا قزوینی نژاد
5- اولین کتاب کودک در بازی درمانی تالیف فخر سادات قریشی راد
6- بازی درمانی ( نظریه ها، روش ها ، و کاربرد های بالینی) تالیف: دکتر الهه محمد اسماعیل
7- بازی درمانی ( تالیف ویرجینیا اکسلاین ) ترجمه احمد فخا ران
8-بازی درمانی ( تالیف اندوی گاردل) ترجمه خدیجه آرین
9- بازی تفکر کودک است . تالیف قاسم قاضی
10- سه گفتار و یک آزمون . تالیف قاسم قاضی
11- شناخت از طریق بازی ( تالیف تونده کواچ تسرویچ و همکاران) ترجمه زهره قابینی
12- روانشناسی ژ نتیک . تالیف محمود منصور
13- فنون مشاوره کودک. تالیف دکتر عبدا... شفیع آبادی
14- بازی هارلوک ، الیزابت . ترجمه وحید رواندوست
15- نقاشی کودکان کرمن ال . ترجمه دکتر دادستان
16- بازی های خلاّق ( الیسون ، شیلا وگری) ترجمه لیلا گنجی
17- بازی درمانی ( هایدی کداسن و چارلزشقر) ترجمه سوسن صابری و پریوش وکیلی