اضطراب
اضطراب مشکل شایع خیلی از ما
موضوعات مرتبط: دارو و درمان , روان
در سال 1994 دنيس برگ‌كمپ مهاجم جوان تيم ملي فوتبال هلند، همراه هم‌تيمي‌هاي ديگرش با سفري هوايي عازم محل مسابقه بعدي تيم ملي هلند در جام جهاني آمريكا بود. در حين پرواز يكي از مسافران اعلام کرد كه بمبي در هواپيما كار گذاشته شده است. هواپيما در نيمه راه فرود آمد و البته بمبي در كار نبود. شوخي بي‌مزه‌اي بود، اما دنيس جوان ديگر حاضر نشد به سفر با آن هواپيما ادامه دهد. اضطراب شديدي این فوتباليست بين‌المللي فرا گرفته بود، تا جایی که او ديگر هيچ‌گاه از پلكان هيچ هواپيمايي بالا نرفت. مسلماً اضطرابي كه منجر به اين تصميم شد، طبيعي نبوده است.
اضطراب چيست؟
اضطراب احساس طبيعي فرد در مواجهه با تهديد، خطر يا در هنگام استرس است. فرد مضطرب احساس آشفتگي، ناراحتي و هيجان‌زدگي مي‌كند.
علل اضطراب
اضطراب در اثر تجارب زندگي از جمله از دست دادن شغل، شكست در روابط فردی، بيماري شديد، حوادث وخيم يا مرگ نزديكان ايجاد مي‌شود. در اين موقعيت‌ها احساس اضطراب طبيعي است و معمولاً مدت محدودي طول مي‌كشد.
اما اختلالات اضطرابي گروهي از بيماري‌ها هستند كه با اضطراب شديد و پايدار، مشخص مي‌شوند. در اين موارد ناراحتي و هيجان‌زدگي شديد يا مداوم همراه با ترس از ايجاد حملات وحشت (معمولاً بدون علت مشخص) وجود دارد.
زماني فرد دچار اختلال اضطراب نامیده مي‌شود كه اضطراب و احساس وحشت چنان شديد باشد كه به طور قابل ملاحظه‌اي مُخِلّ زندگي روزانه و مانع انجام كارهاي دلخواهش شود. اختلالات اضطرابي بر نحوه تفكر، احساسات و رفتار فرد تاثير مي‌گذارند و در صورت عدم درمان، باعث رنج و زجر قابل ملاحظه‌اي در او مي‌شوند. اين اختلالات که غالباً در اوايل بزرگسالي آغاز می‌شوند، ناشي از مجموعه‌اي از وقايع مهم زندگي هستند.
پژوهشگران عوامل زير را در ايجاد اختلالات اضطرابي دخيل دانسته‌اند:
شخصيت: افرادي كه به آساني برانگيخته و آشفته مي‌شوند و بسيار حساس و هيجاني هستند، بیشتر دچار اختلالات اضطرابي مي‌گردند. افرادي كه در كودكي مهار مي‌شده‌اند يا خجالتي بوده‌اند نيز به اختلالاتي چون فوبي (هراس) اجتماعي، بيشتر دچار مي‌شوند.
پاسخ آموخته شده: برخي افرادي كه با موقعيت‌ها، افراد يا اشياي برآشفته‌كننده يا اضطراب‌آور مواجه مي‌شوند، ممكن است در مواجهه مجدد با همان موقعيت، فرد يا شيء، يك پاسخ اضطرابي بدهند يا در هنگام فكر كردن به آن موقعيت، فرد يا شيء مضطرب شوند.
وراثت: ابتلا به اختلالات اضطرابي ممكن است خانوادگي و وراثتی باشد يا این‌که فرد پاسخ‌هاي اضطرابي را از خانواده يا والدين خود ياد بگيرد.
فرايندهاي بيوشيميايي: ممكن است برخي از اختلالات اضطرابي، ناشي از فرآيندهاي شيميايي در مغز باشند؛ هرچند شواهد واضحي در اين زمينه وجود ندارد.
اصلی‌ترین اختلالات اضطرابي
عمده‌ترین اختلالات اضطرابی به شرح زیر است:
اختلال اضطرابي فراگير: افراد مبتلا به اين اختلال، پيوسته نگرانند كه مسأله‌اي (مثلاً ضرر مالي، بيماري، مشكل كاري يا روابط فردي) باعث آسيب رساندن به خود يا اشخاص مورد علاقه‌شان شود. اين نگراني غيرمنطقي با احساس ترس پايدار و طول‌کشیده همراه است.
گذرهراسي (آگورافوبی): به معناي ترس از بودن در مكان يا موقعيتي است كه خارج شدن از آن دشوار يا توأم با خجالت باشد و همچنین ترس از عدم دسترسي به كمك، در صورت نياز است که شايع‌ترين اختلال اضطرابي به شمار مي‌رود؛ به طوري كه حدود نيمي از مبتلايان به اختلالات اضطرابي كه به پزشك يا مشاور مراجعه مي‌كنند، در اين دسته قرار مي‌گيرند. گذرهراسي در اين وضعيت‌ها بيشتر اتفاق مي‌افتد: سوپرماركت‌ها، مكان‌هاي شلوغ، فضاهاي بسته، وسايط نقليه عمومي، آسانسورها، بزرگراه‌ها و ارتفاعات. افراد دچار اين اختلال در صورت همراهي با يك شخص يا شيء ايمني‌بخش (همسر، دوست، حيوان خانگي يا دارو) ممكن است احساس راحتي كنند. شروع گذرهراسي معمولاً بين 15 تا 20 سالگي يا 30 تا 40 سالگي است . قابل ذکر است که زنان بيش از مردان برای درمان این مشکل به پزشک مراجعه می‌کنند.
اختلال وحشت (با يا بدون گذرهراسي): افراد مبتلا در موقعيت‌هايي كه براي بيشتر افراد نگران‌كننده نيست، دچار وحشت شديدي مي‌شوند که به آن اصطلاحاً حمله پانیک می‌گویند. تمام علايم نامطبوع اضطراب (مثل تپش قلب و خشکی دهان) و نيز ترس از اين‌كه اين حمله به مرگ يا از دست دادن كامل كنترل بينجامد، وجود دارد. به همين دليل در برخي افراد، ترس از بيرون رفتن (گذرهراسي) و قرار گرفتن در موقعيت‌هايي كه دسترسي به كمك وجود ندارد، شروع مي‌شود.
فوبي اختصاصي: به هر گونه ترس‌هاي غيرمنطقي اطلاق میشود فوبی اصطلاحاً ترس شديد از اشيا يا موقعيت‌هاي خاصي است كه در زندگي عادی بالاخره فرد با آن‌ها مواجه میشود مي‌آيند (مثل ترس از بلندي، آب، سگ، فضاهاي بسته، مار يا عنكبوت). افراد مبتلا ممكن است براي پرهيز از مواجهه با آن شيء يا موقعيت خاص، تمام تلاش خود را به كار گيرند. دنيس برگ‌كمپ نيز، که در مقدمه مقاله به آن اشاره شد، دچار نوعي فوبي (از پرواز كردن) است.
فوبي اجتماعي: افراد مبتلا به این مشکل، از قضاوت منفي ديگران در مورد اعمال خود مي‌ترسند و فكر مي‌كنند كه اگر عملكرد نامناسبي داشته باشند، براي هميشه بي‌ارزش شمرده مي‌شوند. بنابراین سعي مي‌كنند با محدود كردن كارهاي خود نزد ديگران (به‌خصوص خوردن، آشاميدن، صحبت كردن يا نوشتن) هر كاري را كامل انجام دهند؛ به همین خاطر این افراد به تدريج منزوي مي‌شوند.
اختلال وسواسي- جبري: اين اختلال که همان «وسواس» معروف خودمان است، افكار ناخواسته پايداري را در برمی‌گیرد كه غالباً منجر به انجام كارهاي تشريفاتي جهت كنترل يا دوركردن اين افكار مي‌شوند؛ این کار كه معمولاً وقت‌گير هستند و به‌شدت مخل زندگي روزمره مي‌گردد (مثل شستن مكرر دست يا برگشتن به منزل جهت اطمينان از قفل بودن درها يا خاموش بودن اجاق). اين افراد غالباً از اين اعمال خود شرمنده مي‌شوند و آن‌ها را حتي از اعضاي خانواده مخفي مي‌كنند.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): افراد دچار اين اختلال سال‌ها پس از سوانح بزرگي مثل جنگ، شكنجه، تصادف، آتش‌سوزي يا خشونت فردي، همچنان احساس وحشت مي‌كنند. آن‌ها ممكن است سال‌ها دچار كابوس يا يادآوري خاطرات گذشته شوند.
راه‌هاي مقابله با استرس
همان طور كه گفتیم، افراد معمولاً در مواجهه با استرس است که دچار اضطراب مي‌شود. در زير نکاتی جهت مقابله با استرس ذکر می‌کنیم:
- در مورد مسائلي كه تحت كنترل شما نيست (مثل وضعيت هوا)، نگران نشويد.
- براي وقايعي كه مي‌توانند استرس‌زا باشند (مثل مصاحبه جهت استخدام) به بهترين نحو ممكن خود را آماده كنيد.
- سعي كنيد به تغييرات با ديد مثبت نگاه كنيد و آن‌ها را تهديد به شمار نیاورید.
- مشكلات را با كمك ديگران حل كنيد.
- از دوستان، خويشاوندان و افراد متخصص كمك بخواهيد.
- اهدافي واقع‌بينانه در منزل و محل كار خود تعيين كنيد.
- به طور منظم ورزش كنيد.
- به طور متعادل غذا بخوريد و به مقدار كافي بخوابيد.
- از روش‌هاي مختلف آرامش‌بخشی و مديتيشن استفاده كنيد.
- از طريق مشغول شدن به ورزش‌هاي گروهي، وقايع اجتماعي و سرگرمي‌ها، استرس‌هاي روزانه را از خود دور كنيد.
- فهرستي از مسائل استرس‌زا تهيه كنيد و بپذيريد كه تمام موارد اين فهرست تحت كنترل شما نيست.
- به ياد داشته باشيد كه نمي‌توانيد همه را راضي نگه داريد و انسان جايزالخطا است.
- خود را متعهد به انجام كارهايي نکنید كه نمي‌توانيد يا نمي‌خواهيد آن‌ها را انجام دهيد.
- برای خود یک هم‌صحبت پیدا کنید.
- هرگز از داروهاي مخدر يا الكل براي فرار از مشكلات خود استفاده نكنيد؛ چرا كه اين كار مشكلات ديگري را در پي خواهد داشت.
اثر سيگار بر اضطراب
بسياري از افراد گمان مي‌كنند كه سيگار كشيدن باعث آرامش اعصاب مي‌شود؛ ولي پژوهشگران دريافته‌اند كه سيگار در واقع بر استرس و اضطراب مي‌افزايد و خطر ايجاد برخي اختلالات اضطرابي را در نوجوانان و جوانان افزايش مي‌دهد. ممكن است برخي استدلال كنند كه در واقع اين اضطراب است كه فرد را تشويق به سيگار كشيدن مي‌كند تا از استرس خود بكاهد، اما بنابر پژوهش‌ها، افرادي كه به تازگي دچار اختلال اضطرابي شده‌اند، بيش از ديگران تبديل به سيگاري‌هاي قهاري نمي‌شوند و اين دليلي ديگر بر اين ادعا است كه سيگار كشيدن علت ايجاد اضطراب است نه بر عكس. پس بهانه نياوريد! سيگار نكشيد تا مضطرب نشويد.
درمان‌هاي موجود براي اضطراب
عدم درمان اختلالات اضطرابي منجر به مختل شدن قابل ملاحظه تفكر و رفتار فرد مي‌شود. پزشكان عمومي، روان‌شناسان، مددكاران اجتماعي، مشاوران و روان‌پزشكان مي‌توانند به درمان اين اختلالات كمك كنند. درمان، غالباً شامل آموزش و مشاوره جهت كمك به فرد در درك تفكرات، هيجانات و رفتارهاي خود است. بايد روش‌هاي جديدي براي فكر كردن در مورد اضطراب و مقابله موثرتر با احساسات اضطرابي ابداع كرد. گاهي براي كمك به یک فرد جهت كنترل اضطراب شديد، حملات وحشت يا افسردگي، از دارو استفاده مي‌شود. بنزوديازپين‌ها (مثل ديازپام و لورازپام) براي تسكين موقت اضطراب مورد استفاده قرار مي‌گيرند، اما بايد توجه داشت كه ممكن است فرد به اين داروها وابسته شود. داروهاي ضدافسردگي (مثل فلوكستين) نقش مهمي در درمان برخي اختلالات اضطرابي و مواردي كه افسردگي نيز وجود دارد، ايفا مي‌كنند و باعث ايجاد اعتياد نيز نمي‌شوند.
منبع : پیک تندرستی